တရားခံျဖစ္သြားေသာတရားသူႀကီး

စာေရးသူ ေမာင္ေမာင္ေသာင္းျမင့္ (တရားေရး) ေရးသားထားတဲ့ ေဆာာင္းပါခင္ဗ်ာ။ အလြန္ေကာာင္းေသာေဆာင္းပါးျဖစ္ပါသျဖင့္ Myanmar Times ဂ်ာနယ္ထဲမွကူးယူၿပီး တင္ေပးလိုက္ပါတယ္။ ............... ကၽြန္ေတာ္တို႔ႏိုင္ငံတရားစီရင္ေရးကို အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမ႑ိဳင္က ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာလႊမ္းမိုးထားခဲ့ပါတယ္။ ...... အခုလည္းလႊမ္းမိုးထားဆဲပါ ........... 

ေမာင္ေမာင္ေသာင္းျမင့္
(တရားေရး)
အတြဲ ၂၉ ၊ အမွတ္ ၅၆၉ (၁၈ - ၂၄ ၊ ၅ ၊ ၂၀၁၂)

ဒီအေၾကာင္းေတြကို ေတြးမိတိုင္း ရင္နင့္ေအာင္ ခံစားရပါသည္။
ကြ်န္ေတာ္ အခုေဖာ္ထုတ္မယ့္အျဖစ္ အပ်က္ေတြဟာ အျဖစ္မွန္ေတြပါ။
မည္သူ႔ကိုမွ် ပုဂၢိဳလ္ေရး ထိခိုက္နစ္နာ ေစလိုမႈ စိုးစဥ္းမွ် မပါရွိပါ။
ကြ်န္ေတာ့ဘ၀နဲ႔ ယွဥ္တြဲျဖစ္ပ်က္ခဲ့တဲ့ သမိုင္းမွတ္တိုင္ေတြထဲမွ သင္ခန္းစာယူၾကၿပီး ပိုမိုတိုးတက္ေကာင္းမြန္တဲ့အေတြး အေခၚေတြနဲ႔ ကြ်န္ေတာ္တို႔ႏိုင္ငံေတာ္ႀကီး တိုးတက္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ၾကဖို႔ 'ေစတနာ'နဲ႔ ရင္ဖြင့္တာပါ။
၁၉၈၈ ခုႏွစ္၊ စက္တင္ဘာလေန႔ တစ္ေန႔ကေပါ့။
အဲဒီတုန္းက ကြ်န္ေတာ္က ပုသိမ္ အေနာက္ၿမိဳ႕နယ္တရားေရး ဦးစီးမႉးေပါ့ဗ်ာ။ ၁၉၇၃ ခုႏွစ္မွာ တရားေရး၀န္ထမ္း စျဖစ္တယ္ဆိုေတာ့ လုပ္သက္ ၁၅ ႏွစ္ ရွိပါၿပီ။
ကြ်န္ေတာ့ဇနီးက ပုသိမ္ၿမိဳ႕နယ္ သမ၀ါယမဦးစီးဌာနမွာ အထက္တန္းစာေရးပါ။
သားေလးက ၁၀ ႏွစ္၊ သမီးေလးက ေျခာက္ႏွစ္ ရွိပါၿပီ။
၁၉၈၈ ခုႏွစ္ အေရးအခင္းတုန္းက ျဖစ္ပ်က္ခဲ့တဲ့ သမိုင္းျဖစ္စဥ္ေတြကို အားလံုးသိၿပီးၾကၿပီမို႔ အေသးစိတ္ ေျပာမျပခ်င္ေတာ့ပါဘူး။
ကြ်န္ေတာ္နဲ႔ တိုက္႐ိုက္သက္ဆိုင္တဲ့ အေၾကာင္းေတြ ကိုပဲ တိုတိုနဲ႔လိုရင္း ေျပာျပပါေတာ့မယ္။
စာဖတ္သူမ်ား မွတ္မိၾကလိမ့္မယ္ ထင္ပါတယ္။
၁၉၈၈ ခုႏွစ္၊ စက္တင္ဘာလထဲမွာ ၁၉၈၈ ခုႏွစ္၊ တရားစီရင္ ေရးဥပေဒျပ႒ာန္းၿပီး ကြ်န္ေတာ္တို႔ တရားေရး၀န္ထမ္းေတြဟာ တရားသူႀကီး ျဖစ္လာတယ္ဗ်ာ။
ကြ်န္ေတာ္ တရားသူႀကီးျဖစ္တာ ႏွစ္ရက္ေျမာက္တဲ့ေန႔ကေပါ့။
ကြ်န္ေတာ္တို႔မိသားစု တီဗီၾကည့္ေနတာ ည ၁၀ နာရီေက်ာ္ေတာ့ အိပ္ရာ ၀င္ၾကပါတယ္။
လခစားဘ၀၊ အိမ္ကလည္း က်ဥ္းေတာ့ ခုတင္တစ္လံုးေပၚ မွာပဲ မိသားစုေလးေယာက္ အိပ္ၾကရ ပါတယ္။
ည ၁၂ နာရီေလာက္မွာ ကြ်န္ေတာ့ အိမ္ေရွ႕ကေန "ဦးေသာင္းျမင့္"၊ "ဦး ေသာင္းျမင့္"လို႔ ေခၚသံၾကားရလို႔ ကြ်န္ေတာ္ လူးလဲၿပီး ကပ်ာကယာထ လိုက္ပါတယ္။
မီးလည္း ဖြင့္လိုက္ေရာ မိန္းမနဲ႔ ကေလးႏွစ္ေယာက္လည္း ႏိုးေတာ့တာပါပဲ။
ကြ်န္ေတာ္ အိမ္ေရွ႕တံခါးသြားဖြင့္ေတာ့ လက္နက္ကိုင္ ေလး-ငါး ေယာက္ အိမ္ထဲ၀င္လာပါတယ္။
ကြ်န္ေတာ့ကို အိပ္ရာလိပ္၊ အ၀တ္အစားအခ်ဳိ႕နဲ႔ အသံုးျပဳတဲ့ေဆးယူၿပီး လိုက္ခဲ့ပါလို႔ ေျပာပါတယ္။
အဲဒီအသံကိုၾကားရေတာ့ ကြ်န္ေတာ့နားထဲ မိုးႀကိဳးပစ္သလို ခံစားရတယ္။
႐ုတ္တရက္ အသက္႐ွဴရပ္ သြားတယ္။
မိန္းမနဲ႔ ကေလးႏွစ္ေယာက္ ငိုသံၾကားရေတာ့မွ သတိျပန္ရလာတယ္။
ေလာကႀကီးဟာ မတရားဘူးဗ်ာ။
၁၉၇၃ ခုႏွစ္ကေန ၁၉၈၈ ခုႏွစ္အထိ တရားေရး၀န္ထမ္းဘ၀နဲ႔ ၿမိဳ႕နယ္တရား သူႀကီးအဖြဲ႕ရဲ႕ အၾကံေပးလုပ္ခဲ့ရတယ္ဗ်ာ။
ကိုယ္တိုင္တရားမစီရင္ခဲ့ရပါဘူး။
ကန္႔လန္႔ကာေနာက္ကြယ္မွာ ေနရတဲ့ဘ၀ပါ။ ေဟာ အခုေတာ့ ၿမိဳ႕နယ္တရားသူႀကီးျဖစ္တာ ႏွစ္ရက္ပဲ ရွိေသးတယ္။ အဖမ္းခံရၿပီဗ်ာ။
ေအာ္ ဘ၀...ဘ၀ အျဖစ္ဆိုးလွပါတယ္ဗ်ာ။ တရားသူႀကီးျဖစ္တာ ႏွစ္ရက္ပဲ ရွိေသးတယ္။
ေနာက္ဘာဆက္ ျဖစ္ဦးမလဲ၊ ရင္တထိတ္ထိတ္နဲ႔ တစ္ည ကုန္သြားပါေတာ့တယ္။
ေနာက္ေန႔မနက္ မိုးမလင္းတလင္း အခ်ိန္မွာ တာလပတ္ေတြအုပ္ထားတဲ့ ကားေတြနဲ႔ ကြ်န္ေတာ္တို႔ ႏွစ္ေယာက္ရယ္၊ အျခားသူ ေတြကိုပါ တစ္ေနရာကို ေခၚသြားၾကတယ္။
ကားထဲမွာ ေမွာင္ေနလို႔ ဘယ္သူေတြပါမွန္း မသိၾကဘူးဗ်ာ။
တစ္ေနရာေရာက္ေတာ့ "ဆင္း" "ဆင္း"ဆိုမွ ကားေပၚမွ ခုန္ဆင္းလိုက္ေတာ့ ပုသိမ္ေထာင္ေရွ႕၊ ေထာင္ဘူး၀ ေရာက္ေနပါေလေရာဗ်ာ။
ကြ်န္ေတာ့ရဲ႕ကံၾကမၼာကေတာ့ ေနျမင့္ေလ အ႐ူးရင့္ေလပါပဲ။ မနက္ ၁၀ နာရီေလာက္ရွိေတာ့ ကြ်န္ေတာ္တို႔ အားလံုးကို ေထာင္ပိုင္ႀကီး ႐ုံးခန္းကို ေခၚပါေလေရာဗ်ာ။
လူ ၃၀၀ ေက်ာ္ ေလာက္ရွိမယ္ ထင္ပါတယ္။
ကြ်န္ေတာ္တို႔ကို နည္းမ်ဳိးစံုနဲ႔ စစ္ေဆးေမးျမန္းတယ္ဗ်ာ။
ေထာင္ထဲမွာ ေနရတာ ခုနစ္ရက္ေလာက္ၾကာေတာ့ ေထာင္ပိုင္ႀကီး႐ုံးခန္းကို ထပ္သြားရျပန္တယ္။
အေၾကာင္းကေတာ့ ကြ်န္ေတာ့ကို 'ရမန္'ယူဖို႔တဲ့ဗ်ာ။
ကြ်န္ေတာ့ကို ရမန္ လာယူတဲ့ တရားသူႀကီးက ကြ်န္ေတာ့႐ုံးက တရားသူႀကီးတစ္ေယာက္ပါပဲ။
ကြ်န္ေတာ့ကို ဖမ္းဆီးရတဲ့အေၾကာင္းရင္းက ၀န္ထမ္းေတြ ဆႏၵျပလွည့္လည္ ပြဲမွာ ပါလို႔တဲ့ဗ်ာ။
ကဲ ေကာင္းၾကပါေလေရာ။
ကြ်န္ေတာ္က တရားခံျဖစ္သြားၿပီ။
တရားခံျဖစ္သြားေသာ တရားသူႀကီး၊ တရားသူႀကီး တရားခံ။
အဲဒီလို ရမန္ယူၿပီး တရားခံျဖစ္ၿပီး ေနာက္ ကြ်န္ေတာ့ကို အေဆာင္ေျပာင္းတယ္။ တရားသူႀကီးကေန တရားခံျဖစ္သြားလို႔ အဆင့္ျမင့္ သြားၿပီ ထင္ပါရဲ႕။ အေပၚထပ္ေရာက္သြားတယ္။
အဲဒီအေဆာင္ကေန ကြ်န္ေတာ္ ငွားေနတဲ့အိမ္ကို လွမ္းျမင္ရတယ္ဗ်ာ။
မိန္းမနဲ႔ ကေလးႏွစ္ေယာက္ အိမ္ထဲ လႈပ္ရွားေနတာ ျမင္ရေလ ရင္ထုမနာ ျဖစ္ေလပါပဲ။ ကဲဗ်ာ။ စာလည္းရွည္သြားၿပီ။
တိုတို ပဲ ေျပာၾကပါစို႔။ ကြ်န္ေတာ္တို႔မိသားစု ေလးေယာက္ ဒုကၡလွလွႀကီး ခံစားရတယ္ဗ်ာ။ ကြ်န္ေတာ္လည္း ေထာင္ထဲမွာ တစ္ခါမွ မေတြ႕ၾကံဳဖူးတဲ့ အေတြ႕အၾကံဳေတြ တစ္ေပြ႕တစ္ပိုက္ႀကီး ရခဲ့တယ္။
႐ုရွားစာေရးဆရာႀကီး ေဂၚကီေျပာသလို ေထာင္ဆိုတာ 'ဘ၀တကၠသိုလ္'အစစ္ အမွန္ပါပဲဗ်ာ။ စာေတြ႕မဟုတ္၊ လက္ေတြ႕ ပါ။
ကြ်န္ေတာ္ တစ္လနီးပါး အခ်ဳပ္ခံေနရတယ္ဗ်ာ။ လြတ္မယ့္ရက္ကိုလည္း ေမွ်ာ္တလင့္လင့္နဲ႔ေပါ့။ မွတ္မွတ္ရရ နံနက္ခင္းေပါ့။
ေထာင္ အခ်ဳပ္ခန္းထဲကေန အျပင္ထြက္ၿပီး လမ္းေလွ်ာက္ခြင့္ေပးလို႔ လမ္းေလွ်ာက္တယ္။ ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္တယ္။
အခ်ိန္ ေစ့လို႔ အခ်ဳပ္ခန္းထဲျပန္၀င္ၿပီး 'သံဗုေဒၶ ဂါထာေတာ္ႀကီး'ကို အာ႐ုံျပဳေနတုန္း အခ်ဳပ္ခန္းအျပင္ကေန "ဦးေသာင္းျမင့္၊ အထုပ္ အပိုးေတြယူၿပီး လိုက္ခဲ့ပါ"လို႔ အေစာင့္တစ္ေယာက္က လာေခၚတယ္။
အခ်ဳပ္ခန္းထဲက ရဲေဘာ္ရဲဘက္ေတြက လက္ခုပ္တီးၿပီး အနားကို ၀ိုင္းလာ ၾကတယ္။ တခ်ဳိ႕က မ်က္ရည္ေတြ၀ဲလို႔၊ တစ္ေယာက္က ကြ်န္ေတာ့ကို အားရပါးရ ဖက္လိုက္တယ္။ ကြ်န္ေတာ္လည္း မ်က္ရည္ေတြ မထိန္းႏိုင္ေတာ့ဘူး။ ၀မ္းနည္းလို႔လား၊ ၀မ္းသာလို႔လား။ အခ်ဳပ္ခန္း သူငယ္ခ်င္းဆရာ၀န္၊ အင္ဂ်င္နီယာ၊ ေရွ႕ေနေတြက အခန္း၀ လိုက္ပို႔တယ္။
ကြ်န္ေတာ္လည္း အခန္း ျပင္ေရာက္ေရာ တံခါးႀကီးက 'ဂ်ိန္း'ခနဲ ျပန္ပိတ္သြားတယ္။ ကြ်န္ေတာ္ အေစာင့္ေခၚရာေနာက္ လိုက္သြား တယ္။
ေျခေထာက္နဲ႔ေျမႀကီး မထိသလိုပဲ။
ေထာင္ပိုင္ႀကီး႐ုံးခန္းေရာက္ေတာ့ ေထာင္ပိုင္ႀကီးက ကြ်န္ေတာ့ကိုယ္ေရး မွတ္တမ္းမွာ "ႏိုင္ငံေတာ္အတြက္ အသက္စြန္႔ၿပီး တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ခဲ့တဲ့ ျဖစ္စဥ္ေတြကို ေတြ႕ရလို႔ အထက္အမိန္႔ အရ လႊတ္တာပါ"လို႔ ေျပာတယ္။
တရားသူႀကီးဘ၀ ေထာင္ကလြတ္လာၿပီး တရားသူႀကီး ဘ၀နဲ႔ ၁၉၈၈ ခုႏွစ္ကေန ၂၀၀၆ ခုႏွစ္ အထိ ၁၈ ႏွစ္ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ခဲ့ တယ္ဗ်ာ။
၁၉၈၈ ခုႏွစ္မွာ တရားေရး၀န္ထမ္းကေန တရားသူႀကီးျဖစ္လာေတာ့ ကြ်န္ေတာ့ဆရာတစ္ဦးက တရားသူႀကီးျဖစ္တာ ၀မ္းမသာနဲ႔တဲ့။
"အကုသိုလ္မ်ားလို႔ တရားသူႀကီးျဖစ္တာတဲ့" ပထမတုန္းကေတာ့ ဆရာေျပာတာကို သိပ္သေဘာမေပါက္ဘူး။
ေနာက္မွ တျဖည္းျဖည္း သေဘာေပါက္လာတယ္။ ၂၀၀၆ ခုႏွစ္မွာ လုပ္သက္ ၃၃ ႏွစ္၊ အသက္ ၆၀ ျပည့္လို႔ အၿငိမ္းစားယူခဲ့ ပါတယ္။
မေကာင္းသူထိပ္၊ ေကာင္းသူထိပ္၊ တရားသူႀကီးဘ၀မနိပ္။ ကြ်န္ေတာ္ အၿငိမ္းစားယူၿပီး အစိုးရ သစ္လက္ထက္ ၂၀၁၁ ခုႏွစ္ထဲမွာ တရားစီရင္ေရးမ႑ိဳင္တိမ္းေစာင္းတဲ့ အေၾကာင္း၊ တရားသူႀကီးေတြက လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမကင္းရွင္းတဲ့အေၾကာင္း မီဒီယာေတြက ေရးတာ ဖတ္ရပါတယ္။
တရားသူႀကီးေတြကို အေရးယူတဲ့ ဥပေဒျပ႒ာန္းဖို႔၊ တည္ဆဲဥပေဒထဲက တရားသူႀကီးေတြကို ကင္းလြတ္ခြင့္ေပးထားတဲ့ ျပစ္မႈ ဆိုင္ရာ ဥပေဒပုဒ္မ-၇၇ ကို ပယ္ဖ်က္ဖို႔အထိ ေျပာလာၾကတယ္။
ကဲ ဗ်ာ၊ ျပည္သူ႔ခံု႐ုံးတင္ၿပီး အဆံုးအျဖတ္ခံၾကမယ္။
တရားစီရင္ေရး သမိုင္းေၾကာင္းကို သတင္းစာမွတ္တမ္းေတြကေန 'ဖ်တ္ခနဲ' ေလ့လာၾကည့္ ရေအာင္-

၁၈၈၆ ခုႏွစ္မွ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္ထိ တရားစီရင္ေရး

၁၈၈၆ ခုႏွစ္ကစၿပီး အဂၤလိပ္က ျမန္မာတစ္ႏိုင္ငံလံုး သိမ္းတယ္ဗ်ာ။
တစ္ျပည္လံုး ကြ်န္သေပါက္ျဖစ္တယ္ဗ်ာ။
အဂၤလိပ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္နဲ႔ အုပ္ခ်ဳပ္တယ္။
အုပ္ခ်ဳပ္ေရးနဲ႔ တရားစီရင္ေရး တြဲထားတယ္ဗ်။ ၿမိဳ႕ပိုင္၊ နယ္ပိုင္၊ အေရးပိုင္၊ တိုင္း မင္းႀကီးေတြက အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာပိုင္ ေတြျဖစ္သလို တရားစီရင္ေရးအာဏာ လည္း ရွိၾကတယ္ဗ်။
တရားစီရင္ အာဏာရွိတဲ့ တရားသူႀကီးေတြလည္း ရွိတယ္။
တရား႐ုံးေတြဟာ အာဏာစက္ ထက္ျမက္တယ္။ လူ႐ိုေသ ရွင္႐ို ေသ ရွိတယ္။

၁၉၄၈ ခုႏွစ္မွ ၁၉၆၂ ခုႏွစ္ထိ တရားစီရင္ေရး

၁၉၄၇ ခုႏွစ္၊ ဖြဲ႕စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု အေျခခံဥပေဒအရ လႊတ္ေတာ္ေပၚလာ တယ္။
ဥပေဒျပဳေရးအာဏာ၊ အုပ္ခ်ဳပ္ ေရးအာဏာ၊ တရားစီရင္ေရးအာဏာ ဟူ၍ ခြဲေ၀သံုးစြဲလာၾကပါတယ္။
ၿမိဳ႕ပိုင္၊ နယ္ပိုင္၊ အေရးပိုင္၊ တိုင္းမင္း ႀကီး အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာပိုင္ေတြကို တရားစီရင္ေရးအာဏာ ေပးထားတယ္။
တရားလႊတ္ေတာ္၊ တရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္ ေတြက တရားစီရင္ေရးမ႑ိဳင္ကို တည့္မတ္ေပးတယ္၊ ႀကီးၾကပ္ေပးတယ္။
ၿမိဳ႕နယ္၊ ခ႐ိုင္၊ စက္ရွင္ တရားသူႀကီး ေတြကလည္း တရားစီရင္တယ္။
B.A, BL, Barrister at Law, LL.M, LL.D ဘြဲ႕ေတြ ရေတာ့ သိပ္ေတာ္ၾကတယ္ဗ်ာ။
အဂၤလိပ္စာလည္း ေတာ္တယ္၊ အဂၤလိပ္ ဥပေဒေတြကို ဖတ္ၿပီး တရားစီရင္ၾက တယ္ဗ်ာ။
တရားသူႀကီးေတြက အမႈ မွန္မွန္နဲ႔ ျမန္ျမန္စစ္ေဆးႏိုင္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္တဲ့အခါမွာ ဘယ္သူဘယ္၀ါ တင္တဲ့အမႈမို႔ အျပစ္ေပးရမယ္ ဆိုတာ မရွိဘူး။
ဥပေဒအတိုင္းပဲ။
ဘယ္သူကမွ ေခၚမႀကိမ္းဘူး။
တစ္ျပည္လံုးမွာ ရာဇ၀တ္မႈ၊ တရားမ မႈေတြက နည္းတယ္ဗ်ာ။ ၿမိဳ႕ပိုင္၊ နယ္ပိုင္၊ အေရးပိုင္၊ တိုင္းမင္းႀကီး၊ စက္ရွင္တရား သူႀကီး ဆိုတာ လခလည္းေကာင္း၊ အိမ္ ေကာင္းေကာင္း၊ ကားေကာင္းေကာင္း နဲ႔ ေနရတယ္ဗ်။
ၿမိဳ႕မ်က္ႏွာဖံုးဗ်။ ကုန္ ေဈးႏႈန္းကလည္း မႀကီးေတာ့ လခနဲ႔ စားေလာက္တယ္ဗ်။

၁၉၆၂ ခုႏွစ္မွ ၁၉၇၂ ခုႏွစ္ထိ တရားစီရင္ေရး

ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီ တက္လာၿပီးတဲ့ေနာက္မွာ လႊတ္ေတာ္လည္း မရွိ ေတာ့ဘူး။
ဥပေဒျပဳေရးအာဏာ၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာ၊ တရားစီရင္ေရး အာဏာကို ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီ ဥပေဒေတြနဲ႔ ႀကီးၾကပ္ကြပ္ကဲ ေဆာင္ ရြက္သြားတယ္။ လံုျခံဳေရးနဲ႔ အုပ္ခ်ဳပ္မႈေကာ္မတီေတြ ေပၚလာၿပီး အုပ္ခ်ဳပ္ေရး၊ တရားစီရင္ေရး ကို ႀကီးၾကပ္ကြပ္ကဲလာတယ္။
ပညာ ေရးစနစ္သစ္ေၾကာင့္ တကၠသိုလ္ကေန အဂၤလိပ္စာမတတ္တဲ့ ဥပေဒဘြဲ႕ရေတြ ေမြးထုတ္လာတယ္။ အဲဒီေခတ္က တရား႐ုံးေတြ တရား စီရင္ေရးဟာ လြတ္လပ္မႈရွိရဲ႕လားဆို တာ သမိုင္းသုေတသီမ်ား သုေတသန ျပဳသင့္ပါတယ္။

၁၉၇၂ ခုႏွစ္မွ ၁၉၇၄ ခုႏွစ္ထိ ျပည္သူ႔တရားစီရင္ေရး

အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္သစ္ ေျပာင္းၿပီး အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာနဲ႔ တရားစီရင္ေရး အာဏာကို ခြဲထုတ္လိုက္တယ္။
သစ္ပင္ ေအာက္မွာ၊ ၀ါးတဲေအာက္မွာ၊ လယ္ထဲ မွာ၊ စက္႐ုံထဲမွာ တရားစီရင္ႏိုင္တဲ့ ျပည္သူ႔တရားစီရင္ေရးစနစ္ကို ေမြး ထုတ္ခဲ့တယ္။
ၿမိဳ႕နယ္တရားသူႀကီး၊ နယ္ပိုင္တရား သူႀကီး၊ စက္ရွင္တရားသူႀကီးေတြက ျပည္သူ႔တရားသူႀကီးေတြရဲ႕ အၾကံေပး၊ တရားေရး၀န္ထမ္း ေတြ ျဖစ္လာၾကတယ္။
ကြ်န္ေတာ္ ဒါေတြမွတ္မိသေလာက္ တင္ျပေနရတာက အုပ္ခ်ဳပ္ေရး၊ တရား စီရင္ေရးဟာ မတည္ၿငိမ္၊ အေျပာင္း အလဲ မ်ားတဲ့ ျဖစ္စဥ္ကို တင္ျပေနတာပါ။
ျပည္သူ႔တရားစီရင္ေရးေခတ္မွာ နာမည္ေက်ာ္ေရွ႕ေနေတြလည္း ႏိုင္ငံျခား ထြက္သြားၾကတယ္။
နာမည္ႀကီး တရား သူႀကီးေတြလည္း အေၾကာင္းေၾကာင္းေၾကာင့္ အၿငိမ္းစားယူခဲ့ၾကတယ္။
အဲဒီေခတ္ကတည္းက တရားစီရင္ ေရးစနစ္ဟာညိႇဳးမွိန္လာပါေတာ့တယ္။

၁၉၇၄ ခုႏွစ္မွ ၁၉၈၈ ခုႏွစ္ထိ တရားစီရင္ေရး

၁၉၇၄ ခုႏွစ္၊ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံ အတည္ျပဳၿပီး လႊတ္ေတာ္ေပၚလာ တယ္။ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအတြက္ ေကာင္စီ အဆင့္ဆင့္ ေပၚလာတယ္။
တရား႐ုံး အဆင့္ဆင့္ ေပၚလာတယ္။ တရားေရး၀န္ထမ္းေတြက ေကာင္စီ အဆင့္ဆင့္ ျပည္သူ႔တရား႐ုံးေတြရဲ႕ တရားေရးဦးစီးမႉးေတြ၊ အၾကံေပးေတြ ျဖစ္လာပါေတာ့တယ္။
အဲဒီေခတ္ကို ပါတီ/ေကာင္စီေခတ္ ေခၚတယ္ဗ်ာ။
စာေပး၊ စာယူ၊ အေ၀း သင္တကၠသိုလ္ေတြကေန ဥပေဒဘြဲ႕ရ ေတြ ေမြးထုတ္ေပးတယ္။
ဥပေဒဘြဲ႕ရ ေတြဟာ တရားေရး၀န္ထမ္းေတြ၊ ဥပေဒ ၀န္ထမ္းေတြ ျဖစ္လာၾကတယ္။ တရားေရး၀န္ထမ္းေတြဟာ တရား သူႀကီး မဟုတ္ျပန္ေလေတာ့ ဥပေဒ ေလ့လာမႈ အရည္အေသြးေတြ တျဖည္း ျဖည္း ညံ့ေကာင္းညံ့လာၾကပါလိမ့္မယ္။ ပါတီ၊ ေကာင္စီေခတ္မွာ 'လြတ္လပ္ စြာ တရားစီရင္ျခင္း' ရွိမရွိ သမိုင္းက သက္ေသခံခဲ့ပါတယ္။

၁၉၈၈ ခုႏွစ္မွ ၂၀၁၁ ခုႏွစ္ မတ္လအထိ တရားစီရင္ေရး

ႏုိင္ငံေတာ္ ၿငိမ္၀ပ္ပိျပားမႈတည္ ေဆာက္ေရးအဖြဲ႕ အာဏာရၿပီးေနာက္ ၁၉၈၈ ခုႏွစ္၊ တရားစီရင္ေရးဥပေဒအရ တရားေရး၀န္ထမ္း ေတြဟာ တရား႐ုံး အဆင့္ဆင့္ရဲ႕ တရားသူႀကီးေတြ ျဖစ္ လာၾကတယ္။
လႊတ္ေတာ္မရွိေတာ့ ႏုိင္ငံေတာ္ ၿငိမ္၀ပ္ပိျပားမႈတည္ေဆာက္ေရးအဖြဲ႕က ဥပေဒေတြ ထုတ္ျပန္တယ္။
အခ်ဳိ႕ က စစ္အစိုးရလို႔ ေခၚၾကတယ္။
ထို႔ေနာက္ ႏိုင္ငံေတာ္ေအးခ်မ္းသာယာေရးႏွင့္ ဖြံ႕ၿဖိဳးေရးေကာင္စီအမည္ ေျပာင္းတယ္။
၂၀၀၀ ျပည့္ႏွစ္၊ တရား စီရင္ေရးဥပေဒအရ တရား႐ုံးအဆင့္ ဆင့္ ေပၚလာတယ္။ စစ္အစိုးရေခတ္မွာ တရားသူႀကီးေတြ ဟာ ေပးဆပ္တဲ့တာ၀န္ေတြကို 'မမွိတ္ မသုန္၊ ဦးေဆြးဆံျမည့္' စီရင္ခ်က္ေတြ ခ်မွတ္ခဲ့ရပါတယ္။
လြတ္လပ္စြာ တရား စီရင္ျခင္း ရွိ/မရွိ ဆိုတာကေတာ့ သမိုင္းက သက္ေသတည္ပါလိမ့္မယ္။ အဲဒီေခတ္မွာက အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအဖြဲ႕ ေတြမွာ ျပည္သူ႔ရဲတပ္ဖြဲ႕၀င္ေတြနဲ႔ အျခား ဌာနဆိုင္ရာ၀န္ထမ္းေတြက အဖြဲ႕၀င္ ေတြ ျဖစ္ၾကတယ္။
အဲဒီလို အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ဖြဲ႕စည္းပံုေတြေၾကာင့္ တရား႐ုံးေတြဟာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးရဲ႕ အရိပ္ေအာက္ကို ေရာက္သြားတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ အခက္ အခဲေတြအမ်ားႀကီး ၾကံဳေတြ႕ခဲ့ရတယ္။ ေျပာရရင္ေတာ့ အမ်ားႀကီးပါပဲ။ တရားသူႀကီးေတြကို တင္စာ၊ ပစ္စာေတြ နဲ႔ ထိုးႏွက္တယ္။
အမႈကို မဆံုးျဖတ္မီ တိုင္စာ၊ ပစ္စာေတြနဲ႔ 'ႀကိဳကာ'လုပ္ တယ္။
အဲဒီကာလမွာ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ ပညာေရးကလည္း မတည္ၿငိမ္ေတာ့ တရားစီရင္ေရးကလည္း မတည္ၿငိမ္ဘူး ေပါ့ဗ်ာ။ ကြ်န္ေတာ္လည္း က်န္အာဆီယံႏိုင္ငံ ေတြရဲ႕ တရားစီရင္ေရးစနစ္ေတြကို လက္လွမ္းမီသေလာက္ ေလ့လာၾကည့္ တယ္။ အဲဒီႏိုင္ငံေတြမွာ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးေတြ တည္ၿငိမ္ ေနတယ္။ တရားစီရင္ေရး စနစ္လည္း တည္ၿငိမ္တယ္။
တရားသူႀကီးေတြကို လည္း လာဘ္ေပးလာဘ္ယူလုပ္ဖို႔ မလိုေအာင္ ေနေရး၊ စားေရး၊ သြားေရး၊ လာေရး ျပည့္စံုေအာင္ ေထာက္ပံ့ ထား တယ္ဆိုတာကို ေတြ႕ရတယ္။
ကြ်န္ေတာ္တို႔ႏိုင္ငံမွာက အဂၤလိပ္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးေခတ္က ဥပေဒအမ်ားစုကို ပဲ ဆက္ၿပီး က်င့္သံုးေနရတယ္။
ေခတ္ စနစ္နဲ႔ မကိုက္ညီေတာ့ဘူး။ ျပစ္မႈျပစ္ ဒဏ္ေတြလည္း ႏုိင္ငံတကာဥပေဒစနစ္ ေတြနဲ႔ မညီေတာ့ဘူး။ အဲဒီအေျခအေနေတြမွာ တရားသူ ႀကီးေတြက ဥပေဒေဟာင္းထဲကအတိုင္း အမိန္႔ခ်ရတယ္။
'အင္တာနက္ေခတ္' မွာ တရားသူႀကီးေတြကို စြပ္စြဲပုတ္ခတ္ မႈေတြ မိနစ္ပိုင္းအတြင္း ကမၻာေက်ာ္ သြားေတာ့တယ္။ ၂၀၁၁ ခုႏွစ္၊ မတ္လေနာက္ပိုင္း တရားစီရင္ေရး ၂၀၀၈ ခုႏွစ္၊ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ အရ လႊတ္ေတာ္အဆင့္ဆင့္ ေပၚလာ တယ္။
၂၀၁၀ ျပည့္ႏွစ္ တရားစီရင္ေရး ဥပေဒအရ ၿမိဳ႕နယ္ခ႐ိုင္တရား႐ုံး ျပည္နယ္၊တိုင္းေဒသႀကီးတရားလႊတ္ ေတာ္၊ ျပည္ေထာင္စုတရား လႊတ္ေတာ္ ခ်ဳပ္ ဖြဲ႕စည္းေပၚေပါက္လာပါတယ္။
တရား႐ုံးအဆင့္ဆင့္မွာ တရားသူ ႀကီးေတြက တည္ဆဲဥပေဒမ်ားနဲ႔အညီ အမႈမ်ားကို စစ္ေဆးစီရင္ ဆံုးျဖတ္ေန ခ်ိန္မွာ တရား စီရင္ေရးနဲ႔ တရားသူႀကီး မ်ားကို ေ၀ဖန္ပုတ္ခတ္ စြပ္စြဲမႈမ်ား အရွိန္ျမင့္လာတာကို ၾကားသိေတြ႕ျမင္ ေနရပါတယ္။
တကယ္ဆိုေတာ့ တရားသူႀကီးေတြ ဟာလည္း ႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕ သားသမီးေတြ ပါပဲ။ သားသမီးမေကာင္း မိဘေခါင္း၊ မိဘမေကာင္း သားသမီးေခါင္း ပါပဲ။
သမိုင္းေရစီးေၾကာင္း တစ္ခုတည္းမွာ ယွဥ္တြဲေမ်ာပါေနတဲ့ ေခတ္ၿပိဳင္၀န္ထမ္း ေတြကိုေတာ့ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူ ကိစၥ အတြက္ ႏႈတ္ပိတ္ေနၾကၿပီး တရားသူႀကီး ေတြကိုမွ ၀ါးလံုးရွည္နဲ႔ သိမ္းယမ္းတာ ဒီမိုကေရစီက်င့္စဥ္နဲ႔ ညီပါ့မလား။
တရားသူႀကီးမ်ားရဲ႕ ရင္တြင္းခံစားခ်က္ကို နားေထာင္ၾကည့္မွ တရားမွ်တ မွန္ကန္မယ္ထင္တယ္။

တရားသူႀကီးမ်ား၏ရင္ဖြင့္ခ်က္မ်ား

- တရားသူႀကီးေတြဟာ အဂၤလိပ္ ေခတ္၊ လြတ္လပ္ေရးေခတ္ (ဖဆပလ ေခတ္)၊ ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီေခတ္၊ မဆလေခတ္၊ န၀တေခတ္၊ နအဖေခတ္ ဥပေဒေတြနဲ႔ စီရင္ထံုးေတြကို အျမဲ ေလ့လာေနရတယ္။ (၁၉၈၈ ခုႏွစ္မွ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္ထိ ႏွစ္ေပါင္း ၂၀ ေက်ာ္ ခန္႔) - တည္ဆဲဥပေဒနဲ႔ စီရင္ထံုးေတြဟာ တစ္ခုနဲ႔တစ္ခု ေရွ႕ေနာက္မညီၫြတ္ဘဲ ကြဲလြဲဆန္႔က်င္ေနတာေတြ ရွိေနတယ္။ ဥပေဒ စီရင္ထံုးေတြကို ေခတ္နဲ႔အညီ တစ္ေျပးညီျဖစ္ဖို႔ ျပင္ဆင္ရန္ လိုအပ္ေန ပါတယ္။
- အာဆီယံႏိုင္ငံမ်ားနဲ႔ ႏိုင္ငံတကာက တရား႐ုံးေတြ၊ တရားစီရင္ေရးစနစ္ေတြ တည္ၿငိမ္သလို တရားသူႀကီးေတြရဲ႕ ဘ၀ အဆင့္ အတန္း ခိုင္မာမႈကို ႏိုင္ငံေတာ္ က ဘယ္လိုေထာက္ပံ့ထားသလဲဆိုတာ ေလ့လာဖု႔ိ လိုအပ္ပါတယ္။
- ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး တည္ၿငိမ္မွ တရားစီရင္ေရးစနစ္ တည္ၿငိမ္သန္႔ရွင္းပါမယ္။
- တပ္မေတာ္ေန႔၊ ရဲတပ္ဖြဲ႕ေန႔၊ မီးသတ္ ေန႔ စသည္ျဖင့္ ဌာနဆိုင္ရာေတြကုိ စိတ္ဓာတ္ျမႇင့္တင္ေပးတဲ့ ေန႔ေတြ က်င္းပတယ္။
- ယာဥ္စည္းကမ္းထိန္းသိမ္းေရး၊ သစ္ေတာနဲ႔ ပတ္၀န္းက်င္စိမ္းလန္းစိုျပည္ ထိန္းသိမ္းေရး၊ လူမ်ဳိးမေပ်ာက္မႈ ထိန္း သိမ္းေရး၊ လူကုန္ကူးမႈ တားဆီးကာ ကြယ္ေရး ပညာေပးဇာတ္လမ္းေတြ အႏုပညာနဲ႔ေပါင္းစပ္ၿပီး ဖန္တီးခဲ့ၾကတယ္။ လူေတြကို အသိေပး ခဲ့ၾကတယ္။
- တရားစီရင္ေရးမ႑ိဳင္ ၾကံ့ခိုင္ေရး၊ တရားသူႀကီးမ်ား ကိုယ္က်င့္တရား ေကာင္းမြန္ေရး၊ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူ ကင္းရွင္းေရး ပညာေပးဇာတ္လမ္းေတြ ဘာျဖစ္လုိ႔ မဖန္တီးၾကတာလဲ။
- ဒါ႐ိုက္တာေမာင္တင္ဦးရဲ႕ 'ႏွလံုးလွ လူမိုက္'ဇာတ္ကားထဲမွာပဲ တရားသူႀကီး တစ္ေယာက္ရဲ႕ အရည္အခ်င္းဇာတ္႐ုပ္ကို ရသ ေျမာက္ေအာင္ ဖန္တီးခဲ့တာ ရွားရွားပါးပါး ေတြ႕ရပါတယ္။
- တရားဥပေဒတိုင္းမွာ ႁခြင္းခ်က္ေတြ ျပ႒ာန္းေပးထားတယ္။ ဘာျဖစ္လို႔လဲဆိုေတာ့ လူဆိုတာ မွားတတ္လို႔ပဲ။ ခဲတံမွာ ခဲဖ်က္ထည့္ ထားရသလိုမ်ဳိးေပါ့။
- ျပည္ေထာင္စုလႊတ္ေတာ္ေရးရာ ေကာ္မတီ၀င္ေတြဟာ ျပည္ေထာင္စု အဆင့္ရွိ/မရွိ ျပႆနာကို ႏိုင္ငံေတာ္ ဖြဲ႕စည္းပံုဆိုင္ရာ အေျခခံဥပေဒခံု႐ုံးကို တင္သြင္းၿပီး အဆံုးအျဖတ္ခံယူတဲ့အခါ ခံု႐ုံးက ျပည္ေထာင္စုအဆင့္ မရွိဘူးလို႔ ဆံုးျဖတ္တယ္။
- အဲဒီဆံုးျဖတ္ခ်က္ကို လႊတ္ေတာ္ အဆင့္ဆင့္မွာ ေက်နပ္မႈမရွိလို႔ ဖြဲ႕စည္း ပံုအေျခခံဥပေဒခံု႐ုံးကို ေစာဒကထပ္ၿပီး တင္သြင္းမယ္ ေျပာတယ္။
- အထက္ပါျဖစ္စဥ္အရ တရားသူႀကီးဆိုတာ ဆံုးျဖတ္ရတာ မလြယ္ပါဘူးဆိုတာ ထင္ရွားတယ္။ တရားသူႀကီးဆိုတာ ႏွစ္ဖက္တင္ျပ တာကို နာၾကားၿပီး မွ်မွ်တတ ဆံုးျဖတ္တာပါပဲ။ ႐ႈံးတဲ့ဘက္ကေတာ့ ဘယ္ေက်နပ္မလဲ။ အံ့ဩစရာ ေကာင္းတာက ႏိုင္တဲ့ဘက္က တိုင္တာ ရွိေသးတယ္။

တရားသူႀကီးမ်ား တရားခံမျဖစ္ေစခ်င္

ႏွစ္ေပါင္းတစ္ရာေက်ာ္ ဥပေဒေတြ ဟာ ႐ႈပ္ေထြးခက္ခဲနက္နဲလြန္းလို႔ အက်ယ္ခ်ဲ႕ၿပီး ေဆြးေႏြးေနရင္လည္း ေျပာမဆံုးေပါင္ ေတာသံုးေတာင္ပါ။
တရားမဥပေဒေတြက ပိုၿပီးက်ယ္ျပန္႔ တယ္။ အေသးစိတ္တယ္၊ နက္နဲတယ္။ အမႈသည္ေတြကလည္း တရားသူႀကီး ေတြရဲ႕ဘ၀ကို စာနာနားလည္ေပးသင့္ ပါတယ္။
အမႈႏိုင္ခ်င္လို႔ တိုင္စာ၊ ပစ္စာ နဲ႔ ၿခိမ္းေျခာက္တာ လူမဆန္ပါဘူး။
ဦးလွၾကည္ႏွင့္ ျပည္ေထာင္စုျမန္မာ ႏိုင္ငံ၊ ၁၉၆၆ ခုႏွစ္၊ ျမန္မာႏိုင္ငံတရား စီရင္ထံုး၊ စာမ်က္ႏွာ ၈၉ မွာ-
"တရား႐ုံးမ်ားတြင္ တရားမွ်တျခင္း ထြန္းကားႏိုင္ေစရန္အတြက္ အဘက္ ဘက္၌ သန္႔ရွင္းစင္ၾကယ္ျခင္း၊ ခံယူခ်က္ မွန္ျခင္း၊ ေစတနာျပည့္၀၍ တက္ႂကြ ေသာ ၀ီရိယရွိျခင္းတို႔သည္ အမႈပြဲစား၊ အငွား အာမခံသူ၊ သက္ေသလိုက္သူ စေသာ မလိုလားအပ္သူ မ်ားကို ဖယ္ရွား ရွင္းလင္း၍ တရား႐ုံးမ်ားကို သန္႔ရွင္းေစ ရသည္။ ထိုနည္းတူစြာပင္ တရားစီရင္ရ ေသာ တရားသူႀကီးမ်ား၊ အမွန္ တရားကို ေဖာ္ထုတ္ရာတြင္ ကူညီေဆာင္ရြက္ရေသာ ေရွ႕ေန အက်ဳိးေဆာင္မ်ားကလည္း က်င့္၀တ္သိကၡာႏွင့္အညီ တာ၀န္ ထမ္းေဆာင္ၾကရမည္"ဟု လမ္းၫႊန္ခဲ့ပါတယ္။
ကြ်န္ေတာ့အေနနဲ႔ အခုလိုႀကိဳးစားၿပီး တင္ျပေနရျခင္းသည္ တရားစီရင္ေရး မ႑ိဳင္ ၾက့ံခိုင္သန္႔ရွင္းေစေရးအတြက္ အရင္းခံျဖစ္ ပါသည္။ တရားသူႀကီးမ်ား တရားခံမျဖစ္ေစခ်င္ပါ။ တရားခံျဖစ္သြားေသာ တရားသူႀကီးက ေစတနာျဖင့္ သတိေပးေရးသား တင္ျပ လိုက္ပါသည္။